ابومحمّد، قاسم بن علی بن عثمان ، حریری، بصری، حرامی، به عقیده محققان گذشته و ادبای معاصر بزرگترین مقامه نویسی عربی و مشهورترین کسی است که به طور کامل از مقامات «همدانی» تقلید کرده است.
حریری در سال 446 هجری مطابق 1054 م در قصبه « مشان» در یک خانواده عربی به دنیا آمد. دوران طفولیت را در همانجا اقامت داشت و چون به سن بلوغ رسید به «بصره» مهاجرت نمود و در محله «بنی حرام » سکونت گزید. او در محضر استادانی همچون «ابوالقاسم فضل بن محمّد بصری» به تحصیل در علوم دینی، لغت و نحو پرداخت و در هر رشته، استعداد بی اندازه ای داشت. با این هوش سرشار و فصاحت و بلاغت به زودی شهره عام و خاص گشت و توجّه بزرگان را به خود جلب نمود و چون به دربار حاکم و به خدمت خلفا و وزرا راه یافت با خیال راحت به تألیف و تصنیف پرداخت. حریری علاوه بر شغل دولتی- که تا پایان عمر از این بابت مستمری دریافت می کرد- در محله خود حلقه درسی تشکیل داد. حریری کتاب خود «مقامات» را به سال 504 هجری پایان داد. اسلوب حریری سراپا فصاحت و هنرمندی است سبک او در نویسندگی مورد تقلید فراوان قرار گرفته به طوری که گویند اجازه 700 نسخه از کتاب خود را به قلم خویش امضا کرد. واین نشان دهنده شهرت فراوان و عالم گیر اوست. به هر حال تفصیل زندگی حریری مانند زندگی سعدی به جهت شهرت فراوانی این دو بزرگوار ثبت نگردیده است و بعدها زندگی آنها آمیخته از قصّه و افسانه و واقعیت شد و بیشتر بزرگان عالم چنین سرنوشتی داشتند مانند حافظ.
حریری مردی متمکّن و ثروتمند بود و املاک فراوانی را در مشان صاحب بود و به همین جهت غالباً به آن قصبه رفتوآمد می کند. روایت است که حریری مردی زشت روی بود. امّا از حیث سیرت مقبول بود و از مضامین آثارش در میآید که مردی اخلاقی و متدّین و خوش مشرب بود و به همین جهت بود که در دستگاه حکومتی راه پیدا کرده و در مسجد محله خود حلقه درس داشت.
بعد از فوت حریری شاگردان او برای گرفتن نسخههایی از مقامات و همچنین برای حل مشکلات خود در مقامات، نزد پسران حریری که می گویند سه پسر داشت میرفتند « محمّد» که همان شغل دولتی پدر یعنی «صاحب خبری» را داشت به شرح مقامات پدر می پرداخت. حریری پس از هفتاد سال زندگی در سال 516 در بصره درگذشت و آنچه از او مانده عبارتست از 1- دیوان اشعار، علاوه بر اشعاری که در مقامات آورده. 2- مجموعه ی رسائل 3- کتابی به نام «دره الغوّاص فی اوهام الخواص» در بررسی خطاها و اشتباهات ادبا در استعمال الفاظ و نقد اسلوب آنان 4- کتابی به نام «ملحة الاعراب، که منظومه ایست در نحو 5- شرح ملحة 6- مقامات پنجاهگانه با مقدمه و خاتمه.
مقامات حریری حاوی فنون ادب و حکم و امثال عرب، از همان زمان مورد توجّه دانشمندان شرقی و غربی قرار گرفته و شرح های فراوان بر آن نوشته شده است.