ورود صمد بهرنگی به دنیای ادبیات

صمد بهرنگی در تاریخ 2 تیر ماه سال 1318 در محله چرنداب تبریز در خانواده ای نه چندان متمول چشم به جهان گشود. این خانواده دارای پنج فرزند بود و پدر خانواده کارگز فصلی بود و با شغل زهتابی کسب درآمد می کرد.

صمد بهرنگی پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و دبیرستان از مهر ماه سال 1334 به دانشسرای مقدماتی پسران تبریز رفت و خرداد سال 1336 از آنجا فارغ التحصیل شد. او از همان سال زمانی که تنها 18 سال داشت شروع به تدریس در روستاهای آذربایجان شرقی کرد و تا پایان عمر کوتاه خود همین شغل را ادامه داد.

او در سال 1337 برای ادامه تحصیل در رشته زبان و ادبیات انگلیسی به دانشگاه تبریز رفت و همزمان با کار تدریس به تحصیل پرداخت و در سال 1341 گواهینامه پایان تحصیل خود را دریافت کرد.

صمد بهرنگی اولین داستان خود را تحت عنوان عادت در 19 سالگی نوشت. یک سال بعد با نام مستعار ص. قارانقوش داستان تلخون که برگرفته از داستان های آذربایجان بود را نوشته و در کتاب هفته منتشر کرد.

اعتراض بهرنگی به نظام حاکم

بهرنگی بعدها مقالات زیادی در روزنامه های مهد آزادی، توفیق و غیره به چاپ رساند. او در این مقالات از اسامی مستعار همچون داریوش نواب مرغی، بابک، چنگیز مرآتی، باتمیش و غیره استفاده می کرد. او همچنین آثار شاعران نامداری همچون احمد شاملو، فروغ فرخزاد، مهدی اخوان ثالث و نیما یوشیج را نیز به زبان های انگلیسی، ترکی استانبولی و آذری ترجمه کرده و تحقیقاتی در جمع آوری فولکلور آذربایجان و نیز در مسائل تربیتی از خود به جای گذاشته است.

صمد بهرنگی در سال 1341 به جرم سخن های ناخوشایند از دبیرستان اخراج و به دبستان منتقل شد. سال بعد با افزایش فعالیت های فرهنگی او و پاپوش رئیس وقت فرهنگ آذربایجان کار بهرنگی به دادگاه کشیده شد اما سپس تبرعه شد.

او در سال 1342 کتاب الفبای آذری را برای تدریس در مدارس آذربایجان نوشت. این کتاب به پیشنهاد جلال آل احمد برای چاپ به کمیته پیکار جهانی با بیسوادی فرستاده شد. اما بهرنگی با تغییراتی که کمیته قصد داشت در کتاب اعمال کند به شدت مخالفت کرد و پیشنهاد مبلغ هنگفت را رد کرده و کتاب را پس گرفت.

سال 1343 بهرنگی با انتشار کتاب پاره پاره تحت تعقیب قرار گرفت و مدت 6 ماه از خدمت تعلیق شد. او در این سال با نام مستعار افشین پرویزی کتاب انشاء ساده را برای کودکان دبستانی نوشت.

ماهی سیاه کوچولو و غرق شدن در آب

اواسط دهه 40 تعدادی از دوستان و نزدیکان صمد بهرنگی به دست رژیم شاه کشته و دستگیر شدند و او در اعتصابات دانشجویی شرکت کرد. او همواره تلاش می کرد روح اعتراض به نظام حاکم را در دانش آموزان خود تقویت کند. در همین دوران ساواک به برخی از فعالیت های بهرنگی حساس شد و چندین بار او را مورد توبیخ و جریمه قرار داد.

صمد بهرنگی در سال 1347 مهمترین اثر خود یعنی داستان ماهی سیاه کوچولو را منتشر کرد. او در نهم شهریور ماه همین سال درست چند ماه پس از انتشار ماهی سیاه کوچولو در ساحل روستای شام گوالیک غرق شد و جسد او سه روز بعد در نزدیکی پاسگاه کلاله در چند کیلیومتری محل غرق شدن او از آب گرفته شد.

کتاب ماهی سیاه کوچولو مدت ها نقش بیانیه غیر رسمی سازمان چریک های فدایی خلق ایران را داشت. اما بهرنگی عضو هیچ دسته و گروهی نبود. این کتاب موفق ترین کتاب او بود که شهرت زیادی در ایران و خارج از کشور برای بهرنگی به همراه داشت. از سایر آثار صمد بهرنگی می توان به اولدوز و کلاغ ها، پسرک لبو فرش، افسانه محبت، مجموعه مقاله ها، اهمیت ادبیا کودک، افسانه های آذربایجان و ... اشاره کرد.