نسخ خطی؛ سند چگونه اندیشیدن گذشتگان است

 مراکز اسناد آستان قدس رضوی و عتبه عباسی امروز در وبیناری مشترک ضمن معرفی عملکرد خود، راه‌های همکاری مشترک برای تسهیل امر پژوهش را مورد بررسی قرار دادند.

محمدهادی زاهدی مدیر مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در این برنامه قرآن را گویاترین و ماندگارترین سند اسلامی برشمرد که طی قرن‌ها از گزند حوادث حفظ شده و با همان الفاظ که بر پیامبر (ص) نازل شده در اختیار ما قرار دارد.

 قرآن‌های نفیس

وی با اشاره به قرآن‌های نفیس مربوط به قرون نخستین اسلامی و منسوب به ائمه معصوم (ع) موجود در موزه قرآن آستان قدس رضوی، اسناد، اوراق و نسخ خطی بازمانده از گذشته را شناسنامه هویت یک امت برشمرد که بررسی آن، پژوهشگر را با سیر تطور و تفکر یک ملت آشنا می‌سازد.

زاهدی این اسناد را بازگو کننده شرایط سیاسی اجتماعی و اقتصادی دوره‌های مختلف تاریخ کشور عنوان کرد که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار قرار دهند.

وی، نسخ خطی را سند چگونه اندیشیدن گذشتگان و اسناد را سند چگونه زیستن آنها عنوان کرد و با توجه به نقش اسناد و مخطوطات در تاریخ یک امت، اهتمام به حفظ و نگهداری از آن را ضرورتی انکارناپذیر دانست.

 حفظ و حراست از این میراث برای آیندگان

زاهدی ضمن تاکید بر حفظ و حراست از این میراث برای آیندگان، با معرفی میراث غنی موجود در مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، اسناد موجود در این مرکز را شامل تشکیلات اداری این آستان عنوان کرد که برآمده از وقف است و به صنعات، دارالشفاء، مکتب خانه‌ها و دیگر مراکز و تشکیلات اشاره دارد که توسط واقفان در راستای رفع نیاز زائران آستان مقدس رضوی شکل گرفته است.

وی با اشاره به میراث ارزشمند اسلامی موجود در مراکز مخطوطات کشورهای اسلامی در اقصی نقاط عالم، بر تعامل میان این مراکز تاکید کرد و گفت: این ارتباط می‌تواند قطعات زرین پازل میراث اسلامی را در کنار هم قرار داده و تصویری زیبا از میراث گرانبهای تمدن اسلامی را در معرض دید جهانیان قرار دهد.

 رئیس اداره اسناد

الهه محبوب؛ رئیس اداره اسناد نیز در این گفتگوی مشترک، معرفی ظرفیت‌های پژوهشی دو مرکز به پژوهشگران و ایجاد راه‌های پژوهشی جدید را زمینه‌ای برای تسهیل امر پژوهش عنوان کرد.

وی همچنین همکاری‌های فی مابین را زمینه‌ساز ایجاد شبکه آرشیو واحد برای پژوهشگران برشمرد.

 محبوب در ادامه این گفتگو به معرفی بخشی از اسناد نفیس موجود در این مرکز پرداخت و دستاوردهای پژوهشی آن را برشمرد.

نسخ خطی، میراث یک تمدن

صلاح السراج؛ مدیر مرکز تصویربرداری و فهرست نویسی نسخ خطی دارالمخطوطات آستان حضرت عباس(س) به عنوان دیگر سخنران این جلسه، ضمن تقدیر از اقدامات صورت گرفته در مرکز اسناد آستان قدس رضوی برای حفظ میراث گذشتگان، حفاظت از این میراث را نیازمند عزم ملی عنوان کرد.

وی، اسناد در موضوعات مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دینی و ... را گنجینه معرفتی و شناختی مهمی عنوان کرد که دارای اطلاعاتی دقیقی است و محتویات آن در سایر منابع به ندرت دیده می‌شود.

السراج، با اشاره به معدود کارشناسانی که در حیطه میراث تمدنی فعال بوده و به پژوهش در مورد آن پرداختند، این میراث را منبعی مهم در پژوهش‌های تمدنی برشمرد.

وی تصریح کرد: دنیای اسناد دنیای خاص و منحصر به فردی است اما با وجود تمام واقعیت‌ها در خصوص این میراث، آنچنان که باید مورد توجه قرار نگرفته و در برخی مواقع به دلیل شرایط نامطلوب نگهداری و عدم ایجاد نسخه دیجیتال در معرض نابودی قرار گرفته‌اند.

السراج، نگهداری از این میراث را وظیفه همگانی عنوان کرد و گفت: مرکز اسناد عتبه عباسی طی فراخوانی با عنوان «میراث شما یک امانت است»، از مردم برای اهدای نسخ خطی و میراث مکتوب خانوادگی دعوت به عمل آورد که با استقبال گسترده‌ای از سوی مردم مواجه شد.

وی همچنین به وجود بیش از 500 هزار سند در مرکز اسناد عتبه عباسی اشاره داشت که نمایه‌سازی آن در دست انجام است.

محمدالباقر الزبیدی؛ مسئول بخش اسناد دارالمخطوطات حضرت عباس(س) نیز در ادامه این ارتباط، با تشریح عملکرد مرکز اسناد عتبه عباسی، اسناد را راوی حوادث کشورها عنوان کرد.

وی همچنین ضمن اشاره به تاریخچه پیدایش اسناد در گذر تاریخ، محور موضوعی اسناد موجود در مرکز عتبه عباسی را مشتمل بر سیر تاریخ کشور عراق، فتوای علما از 1920تا کنون و مجموعه‌ای از اسناد فارسی متعلق به دوره قاجاریه و برخی اسناد به زبان لاتین برشمرد.

الزبیدی ابراز امیدواری کرد این ارتباط سرآغاز گام سازنده‌ای برای همکاری دو مرکز باشد.