رمان لعنت به داستایوسکی اثر عتیق رحیمی، نویسنده و کارگردان افغانستانی فرانسوی است که برای بار اول در سال 2013 به چاپ رسید. این کتاب را می توان تا حدودی بازنویسی کتاب جنایات و مکافات داستایوسکی دانست که این بار نه در پترزبورگ بلکه در کابل اتفاق می افتد.
داستان کتاب لعنت به داستایوسکی در کابل اتفاق می افتد. زمانی که جنگ های داخلی افغانستان آغاز شده و هر روز از گوشه ای از شهر صدای تیر و تفنگ به گوش می رسد. جنگ داخلی افغانستان یکی از عناصر اصلی این کتاب است.
شخصیت اصلی داستان رسول نام دارد که با اصرار پدر کمونیست خود عازم شوروی می شود تا در آنجا به ادامه تحصیل بپردازد. رسول هنگام گذراندن دوران تحصیل خود شیفته داستایوسکی، نویسنده مشهور روسی شده و کتاب های او را می خواند. او بیش از هر کتابی تحت تاثیر کتاب جنایت و مکافات قرار می گیرد. سرانجام رسول به کشورش باز می گردد. اما او از جنگ متنفر است و حتی کار پر درآمدی که به واسطه تسلط به زبان خارجی به او پیشنهاد می شود را فورا رد می کند.
اما این کتاب از چه جهت به کتاب جنایت و مکافات شباهت دارد؟ رسول پیر زنی به نام ننه عالیه که یک نزول خوار است را به قتل می رساند. این پیرزن نامزد او یعنی سوفیا را به فحشا کشاده است و رسول کینه عمیقی از او به دل گرفته است. او هنگام قتل پیرزن مدام به یاد کتاب جنایت و مکافات و شخصیت راسکولنیکف است و در اصل داستایوسکی را مقصر این کار می داند. اما داستایوسکی در حقیقت نجات دهنده است. در بحبوحه جنگ داخلی هیچکس توجهی به قتل این پیرزن ندارد و ذره ای به آن اهمیت نمی دهد.
رسول پس از قتل پیرزن بسیار آزرده خاطر می شود. زیرا نتوانسته است به درستی جا پای شخصیت اصلی داستان داستایوسکی بگذارد. در رمان جنایت و مکافات یک بازرس جدی به نام پارفیری وجود دارد که پیگیر ماجرای قتل است، اما در داستان لعنت به داستایوسکی به دلیل شرایط حاکم بر افغانستان همچین شخصی وجود ندارد و در واقع کسی به مرگ پیرزن اهمیت نمی دهد. از این رو رسول تصمیم می گیرد تا به جنات خود معنا بدهد. داستان اصلی از اینجا آغاز می شود.
رمان لعنت به داستایوسکی اثر عتیق رحیمی، نویسنده افغانی است که با بروز جنگ های داخلی از کابل خارج شده و به فرانسه پناهنده شده است. برادر او یک کمونیست بوده و در افغانستان کشته می شود. از این رو رحیمی با فضای جنگ و ایدئولوژی کمونیسم به خوبی آشنا است و این موضوع در داستان نیز کاملا مشهود می باشد.
رمان لعنت به داستایوسکی اگرچه به نوعی بازنویسی کتاب جنایت و مکافات داستایوسکی است اما می توان آن را یک رمان موفق در نظر گرفت که شرایط و فرهنگ افغانستان را در زمان جنگ های داخلی به خوبی نشان می دهد.
در بخش های از این کتاب از روش جریان سیال ذهن استفاده شده و شاهد پرش های زمانی هستیم. داستان بسیار جذاب و گیرا است و تنها برخی انتقادها به پایان بندی آن وارد است.
شخصیت اصلی داستان یک فرد آگاه و کتابخوان است که سعی در نجات جامعه افغانستان دارد. او هر کاری که انجام می دهد در خدمت همین هدف والا است. او از هر فرصتی برای تحت تاثیر قرار دادن فرماندهان جنگی و بازداشتن آن ها از خیانت به آب و خاک کشور بازمی دارد.به نظر رسول خیانت بزرگترین گناه است و او ترجیح می دهد یک قاتل باشد اما خائن نباشد.
همانطور که گفته شد بزرگترین ایراد این کتاب پایان بندی آن است که خواننده را دچار سردرگمی می کند و با این داستان قوی همخوانی ندارد.
کتاب لعنت به داستایوسکی یکی از شناخته شده ترین آثار عتیق رحیمی است که به چندین زبان زنده دنیا از جمله فارسی ترجمه شده است. این کتاب در سال 2016 توسط مهدی غبرائی، مترجم نام آشنای ایرانی ترجمه شده و با همت نشر ثالث به چاپ رسید. نظرات خود را در مورد این کتاب با ما به اشتراک بگذارید.