معمولاً همهی ما دست کم یک کودک بیشفعال را در خانواده یا اقوام خود سراغ داریم. این کودکان بسیار باهوش و با استعداد هستند ولی با این وجود، در زندگی تحصیلی و شغلی موفق نمیشوند، زیرا نمیتوانند بر چیزی تمرکز کنند و انرژی و استعدادهای سرشار خود را در جهتی درست بهکار بگیرند. خوشبختانه این مسئله قابل کنترل است و اگر والدین بدانند که چگونه با کودک بیشفعال خود برخورد کنند، میتوانند انرژی و استعدادهای او را به مسیر درست هدایت کرده و زمینهی موفقیتهای او در آینده را فراهم کنند.
بیشفعالی به حالتی دلالت میکند که در آن کودک به نحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پرجنب و جوش است. تحرک زیاد این کودکان نه تنها خود آنها را بلکه اطرافیان، همکلاسها، اولیای مدرسه را دچار مشکل میکند. از آن جایی که در میان درصد بالایی از معتادین و افرادی که ترک تحصیل کردهاند علایم بیشفعالی در کودکی قابل مشاهده است. از طرفی کودکان بیشفعال در معرض خطر بالایی از اختلال سلوک، شخصیت ضد اجتماعی و سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند لذا آگاهی همگان بهویژه والدین و معلمان در این حالات از اهمیت بسزایی برخوردار است. نقص در تمرکز یا اختلال بیشفعالی شرایطی را برای کودک ایجاد میکند که نتواند آرام و بدون حرکت بنشیند، رفتارش را کنترل کرده و توجه خود را به یک موضوع خاص معطوف کند.
اختلال بیشفعالی و فقدان توجه، یک اختلال رفتاری شایع است که حدود 10-8 درصد کودکان را مبتلا میکند. احتمال تشخیص این اختلال در پسران سه برابر دختران است ولی علت این تفاوت هنوز مشخص نشده است. کودکان بیشفعال بدون فکر کردن عمل میکنند، بیش از اندازه فعالند و در تمرکز کردن مشکل دارند. غالباً متوجهاند که والدین چه انتظاری از آنان دارند اما برای برآورده ساختن این انتظار برای آنان مشکل است چون نمیتوانند آرام بنشینند، دقت کنند یا به جزئیات توجه کنند. البته بیشتر بچهها در سنین خردسالی خصوصاً اگر مضطرب یا هیجان زده باشند چنین رفتارهایی میکنند. اما در کودکان بیشفعال این علائم مدت زمان طولانی وجود دارند و در شرایط و محیطهای مختلف روی میدهند. این اختلال به عملکرد خانوادگی، اجتماعی و تحصیلی کودک آسیب میرساند. با درمان مناسب کودکان میتوانند بیاموزند که چگونه با این مشکل کنار بیایند و علائم خود را کنترل کنند.
معمولاً کودکان بیشفعال، کمبودهایی در عملکردهای اجرایی دارند، یعنی از تواناییِ فکر کردن و برنامهریزی کردن از قبل، سازماندهی کردن، کنترل انگیزهها و تکانههای ناگهانی و تا انتها انجام دادنِ کارها، برخوردار نیستند. شما باید بهعنوان مجری، کنترل را در دست بگیرید و زمانی که فرزندتان، به تدریج مهارتهای اجرایی را یاد میگیرد، راهنماییهای بیشتری را به او ارائه بدهید.
درست است که علائم بیشفعالی، گاهی موجب عصبانیت شما میشود، ولی به یاد داشته باشید که کودک بیشفعالی که به حرفهای شما گوش نمیدهد یا شما را آزار میدهد یا پیش دیگران شرمنده میکند، این کارها را عمداً انجام نمیدهد. کودکان بیشفعال میخواهند آرام بنشینند، اتاقشان را مرتب کنند و هر چه والدین به آنها میگویند انجام دهند، ولی نمیدانند چطور باید این کارها را انجام دهند.